本文详细推导了二维声波方程有限差分(Finite Difference Method,FDM)格式,提供了空间精度为2-16之间任意偶数阶的c++代码(时间精度2阶)。

FDM正演公式

二维声波方程有限差分格式

在均匀介质中,二维声波方程的表达式为:

其中,$s(t)$为震源函数,$v$为声波速度。

令$u_{i,j}^k=u(idx,jdz,kdt)$,即在空间中选定合适的$dx,dz$为步长的空间进行网格化,而在时间上选定合适的$dt$为步长对时间进行离散化。

下面以时间二阶,空间二阶为例,对$u{i,j}^{k+1}$和$u{i,j}^{k-1}$利用Taylor公式展开可以得到:

将上面两式相加得到$u$对时间$t$的二阶偏导:

同理,可以得到$u$对$x,z$的二阶偏导:

将公式$(4)-(6)$回代入二维声波方程$(1)$,得到二维声波方程在时间二阶、空间二阶的有限差分格式:

化简:

同理可得到二维声波方程在时间二阶,空间2N阶的有限差分格式:

若化简合并$u_{i,j}^k$,则:

其中二阶导数的偶数阶精度有限差分系数如下表所示:

精度(阶数) $C_0$ $C_1$ $C_2$ $C_3$ $C_4$ $C_5$ $C_6$ $C_7$ $C_8$
2 -2 1
4 $-\frac{5}{2}$ $\frac{4}{3}$ $-\frac{1}{12}$
6 $-\frac{49}{18}$ $\frac{3}{2}$ $-\frac{3}{20}$ $\frac{1}{90}$
8 $-\frac{205}{72}$ $\frac{8}{5}$ $-\frac{1}{5}$ $\frac{8}{315}$ $-\frac{1}{560}$
10 $-\frac{5269}{1800}$ $\frac{5}{3}$ $-\frac{5}{21}$ $\frac{5}{126}$ $-\frac{5}{1008}$ $\frac{1}{3150}$
12 $-\frac{5369}{1800}$ $\frac{12}{7}$ $-\frac{15}{56}$ $\frac{10}{189}$ $-\frac{1}{112}$ $\frac{2}{1925}$ $-\frac{1}{16632}$
14 $-\frac{266681}{88200}$ $\frac{7}{4}$ $-\frac{7}{24}$ $\frac{7}{108}$ $-\frac{7}{528}$ $\frac{7}{3300}$ $-\frac{7}{30888}$ $\frac{1}{84084}$
16 $-\frac{1077749}{352800}$ $\frac{16}{9}$ $-\frac{14}{45}$ $\frac{112}{1485}$ $-\frac{7}{396}$ $\frac{112}{32175}$ $-\frac{2}{3861}$ $\frac{16}{315315}$ $-\frac{1}{411840}$

Notice:在实际编程中,采用式$(8-1)$的形式,因此上表中$C_0$项省略

震源项

采用雷克子波作为震源函数,其在时间域的表达式为:

对时间进行离散化后:

关于雷克子波的更多介绍,可参考地震学习笔记 | 雷克子波的认识 | Matlab代码

c++程序实现

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
// 2D FDM Seismic Forward (without Absorting Boundary)
// Spatial accuracy: N = 2 - 16 (even number)
// Author:Cocklebur
// 2023

#include<stdio.h>
#include<math.h>
#include<stdlib.h>
#include <vector>
#include <iostream>
using namespace std;
#pragma warning(disable : 4996)

// Define Constant
#define PI 3.14159265359
#define nx 400 //网格点x(m);
#define nz 400 //网格点z(m);
#define dh 4 //空间步长dh(m);
#define dt 0.00025 //时间步长dt(s);
#define Sx 200 //震源位置x(m);
#define Sz 100 //震源位置z(m);
#define F 20 //震源主频f(Hz):15-25Hz;
#define R 3 //震源Lamda取值范围2-4;
#define Kmax 1000 //时间循环次数;

// 建 立 二 维 动 态 数 组 函 数
double**dimension2(int x, int y)
{
int i;
double **m;
m = (double**)malloc(x * sizeof(double*));
for (i = 0; i < x; i++)
{
m[i] = (double*)malloc(y*sizeof(double));
}
return m;
}

// 矩 阵 交 换 赋 值 函 数
void exchange(double **u1, double **u2, double **u3)
{
int i, j;
for (i = 0; i<nx; i++)
for (j = 0; j<nz; j++)
u1[i][j] = u2[i][j];
for (i = 0; i<nx; i++)
for (j = 0; j<nz; j++)
u2[i][j] = u3[i][j];
}

// ************** Main Program Start **************
int main()
{
// 定 义 变 量
FILE *fp1, *fp2; // fp1存放波场值,fp2存放地震记录
int i, j, k, delta, N; // N为空间精度;delta函数控制是否加载震源项
double v; // 速度模型v;
double** u1, ** u2, ** u3, s[Kmax], ** rec; // 波场值u1(past),u2(now),u3(future);震源函数s;地震记录rec;
double t1, t2, A;
u1 = dimension2(nx,nz);
u2 = dimension2(nx,nz);
u3 = dimension2(nx,nz);
rec = dimension2(nx, Kmax);

// 选 择 声 波 方 程 空 间 阶 数
printf("Please enter the accuracy(support:2-16 even number):\n");
scanf("%d", &N);
// 选 择 想 要 输 出 波 场 值 的 时 刻
printf("Which iter of times do you want to output?\n");
//scanf("%d", &wave);
vector < int > wave;
int p = 0;
do {
cin >> p;
wave.push_back(p);
} while (getchar() != '\n');
cout << "---The wave field will be output at these moments(iter*dt) :---" << endl;
for (int p = 0; p < wave.size(); p++)
{
cout << "when time = " << dt*wave.at(p) << endl;
}

// 波 场 值 赋 初 值
for (i = 0; i < nx; i++)
for (j = 0; j < nz; j++)
{
u1[i][j] = 0;
u2[i][j] = 0;
u3[i][j] = 0;
}

for (i = 0; i < nx; i++)
for (int k = 0; k < Kmax; k++)
{
rec[i][k] = 0;
}

// 震 源 函 数
for (k = 0; k < Kmax; k++)
{
s[k] = exp(-pow(2*PI*F/R, 2)*pow(k*dt, 2))*cos(2*PI*F*k*dt);
}

// 定 义 速 度 模 型
for (i = 0; i < nx; i++)
for (j = 0; j < nz; j++)
{
if (j < 200)
v = 2000;
else
v = 2500;
}

// N 阶 空 间 精 度 波 场 值 计 算

for (k = 0; k < Kmax; k++)
{
for (i = N/2; i < nx - N/2; i++)
{
for (j = N/2; j < nz - N/2; j++)
{

if (i == Sx && j == Sz)
delta = 1;
else
delta = 0;

//空间精度2-16阶的系数矩阵
double c[8][8] =
{
{1.0},
{4/3.0,-1/12.0},
{3/2.0,-3/20.0,1/90.0},
{8/5.0,-1/5.0,8/315.0,-1/560.0},
{5/3.0,-5/21.0,5/126.0,-5/1008.0,1/3150.0},
{12/7.0,-15/56.0,10/189.0,-1/112.0,2/1925.0,-1/16632.0},
{7/4.0,-7/24.0,7/108.0,-7/528.0,7/3300.0,-7/30888.0,1/84084.0},
{16/9.0,-14/45.0,112/1485.0,-7/396.0,112/32175.0,2/3861.0,16/315315.0,-1/411840.0},
};

A = 0;
for (int p = 1; p <= N/2; p++)
{
t1 = c[N/2-1][p-1] * (u2[i + p][j] + u2[i - p][j] - 2 * u2[i][j]);
t2 = c[N/2-1][p-1] * (u2[i][j +p] + u2[i][j-p] - 2 * u2[i][j]);
A += t1 + t2;
}

u3[i][j] = 2 * u2[i][j] - u1[i][j] + pow(v * dt / dh, 2) * A + s[k] * delta;

if (j == Sz)
rec[i][k] = u3[i][Sz]; // 输出地震记录;
}

}


for (int p = 0; p < wave.size(); p++)
{

if ((k + 1) == wave.at(p)) // K = wave 时波场值输出;
{
char filename[20];
sprintf(filename, "wavefront_%d.dat", wave.at(p));

if (fp1 = fopen(filename, "w"))
{
for (i = 0; i < nx; i++)
for (j = 0; j < nz; j++)
{
fprintf(fp1, "%lf\t", u3[i][j]);
if (j == nz - 1)
fprintf(fp1, "\n");
}
fclose(fp1);
}
}
}

exchange(u1, u2, u3);
if ((k + 1) % 100 == 0)
{
printf("No.%d has been completed!\n", k+1);
}
}

if (fp2 = fopen("record.dat", "w"))
{
for (i = 0; i < nx; i++)
for (j = 0; j < Kmax; j++)
{
fprintf(fp2,"%lf\t", rec[i][j]);
if (j == Kmax - 1)
fprintf(fp2, "\n");
}
fclose(fp2);
}

for (i = 0; i < nx; i++)
{
free(u1[i]);
free(u2[i]);
free(u3[i]);
}
return 0;
}

Result

matlab绘制结果,以6阶精度为例。

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
clc;
clear;
close all;

record = load('record.dat');
wavefront_200 = load('wavefront_200.dat');
wavefront_400 = load('wavefront_400.dat');
wavefront_600 = load('wavefront_600.dat');
wavefront_800 = load('wavefront_800.dat');

imagesc(record');
colormap(gray);
xlabel('X');
ylabel('Time');
title('Seismic Record');

figure,
subplot(2,2,1)
imagesc(wavefront_200');
xlabel('X');
ylabel('Z');
title('Wavefront-200iter');
subplot(2,2,2)
imagesc(wavefront_400');
xlabel('X');
ylabel('Z');
title('Wavefront-400iter');
subplot(2,2,3)
imagesc(wavefront_600');
xlabel('X');
ylabel('Z');
title('Wavefront-600iter');
subplot(2,2,4)
imagesc(wavefront_800');
xlabel('X');
ylabel('Z');
title('Wavefront-800iter');
colormap(gray);
地震记录
波前快照

Notice:由于没有吸收边界,800次迭代时的波场可以看到明显的边界反射。
含吸收边界条件的正演程序可参考地震学习笔记 | 二维声波方程有限差分正演(吸收边界) | 2D FDM Seismic Forward(ABC)

Reference:

[1] 陈聪. 叠前逆时偏移及成像[D].中国地质大学(北京),2011.

[2] 封常青师兄地球物理数据处理课程作业, 2019.